Ev hayvanlarımızın da aynı insanlarda olduğu gibi son yüzyılda yaşam süreleri, veteriner hekimlikte yaşanan olumlu gelişmeler ve hasta yakınlarının bilinç seviyesindeki artışla birlikte uzadı. Uygun aşılama, koruyucu hekimlik, erken tanı yöntemleri, sağlıklı ve dengeli beslenme ile yaşam süreleri uzamış kedi ve köpeklerle karşılaşmak şaşırtıcı olmuyor.

Uzayan yaşam süresi ile birlikte dejeneratif eklem hasalıkları, onkolojik hastalıklar ve zihin-bilinç hastalıklarının görülme olasılığı genç hayvanlara göre daha fazla olmaktadır.

Hayvanlarda bilinç hastalıkları özellikle 8-10 yaşından sonra görülmekte, psikiyatrik hastalık, damar-böbrek-kalp rahatsızlığı, merkezi sinir sistemini etkileyen viral ve protozoal hastalıklarla yatkınlık artmaktadır. Ani başlayan bağırma, ağlama, mızmızlanma, aşina olduğu kişileri tanıyamama, aşina olduğu ortamda huzursuzluk, uyku bozuklukları, genel kaygı hali, tuvalet düzeninin medikal bir nedenden bağımsız bozulması, sanrı görme, saldırganlık vb bir çok davranış bozukluğu ile kendini gösterebilir.

Bu hayvanların beyin hücrelerinde küçülme, hücre düzeyinde bozulmalar, sinir hücreleri arasında yapısal iletişim bozuklukları oluşmakta ve beynin nöroelektro aktivitesi bozulmaktadır, yaşanan davranışlar bu bozulmalardan eski bilgilerin çağrılamaması ve yeni bilgi öğrenmede bozulmadan kaynaklanmaktadır.

Bu sorunların öncelikle oluşmasının önlenmesi için, hayvanlara genç yaşta zeka oyuncakları, kedi-köpek bulmacaları, koku oyunları, sosyal etkileşim ve oyunlar, eğitim uygulamaları( itaat eğitimi kesinlikle değil, bundan koşarak kaçın), sağlıklı ve dengeli beslenme özellikle b vitamin ve omega 3’den zengin içerikli gıdalarla beslenmesi sağlanmalıdır.

Özellikle gingivit gibi hastalıkların insanlarda alzheimer’a neden olduğu bilindiği için, hayvanlar da bu ağız hastalıkları yönünden korunmalı, günlük diş bakımları yapılmalı, yüksek kan şekerinin de önemli bir risk faktörü olduğu için kilo alımı ve diabet hastalığı yönünden kontrol edilmelidir. Kalp-damar hastalıkları da beyin hücrelerinin beslenmesini sağladığı için önemli bir risk faktörüdür ve kalp ölçümleri ve kalp-damar sağlığı yönünden yüksek kolestrol takip edilmeli ve varsa tedavi edilmelidir.

Ağır metaller zehirlenmesi riski taşıyan hayvanların da karaciğer ve böbrek sağlığı takip edilmeli, temiz kaynaklardan su içmesi ve riskli ortamlarda bulunmaması sağlanmalıdır çünkü ağır metal birikimi de beyin hücrelerine toksik ve zarar vermektedir.

Bahsedilen semptomları gösteren hayvanlar için mutlaka veteriner hekiminizden destek almalısınız, köpek ve kedi bilişsel fonksiyon bozuklukları tedavisi olmayan fakat semptomların kontrol altında tutulduğu, doğru yönetilebildiği ve ilerlemesinin durdurulduğu/yavaşlatıldığı semptomatik ve koruyucu medikal uygulamalarla kaliteli ve sağlıklı yaşam süresini uzatabiliriz.

Gökhan DURUKAN

Veteriner Hekim, MSc, MSc Cand., Fear Free Vet.